هورمون پرولاکتین یک هورمون مهم در بدن زنان
هورمون پرولاکتین ( Prolactin ) هورمونی است که مسئولیت امور مختلفی از جمله شیردهی و رشد بافت سینه را به عهده دارد. سطوح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین در خون می‌تواند باعث علائم خاصی مانند پریودهای نامنظم، ناباروری و اختلال نعوظ شود. اگر میزان این هورمون در بدن متعادل نباشد، نیاز به مراجعه به متخصص زنان و غدد وجود دارد. در ادامه هم درباره این موضوع بیشتر می‌خوانید.
همراه ما باشید با مطالب جالب و خواندنی دکتر نرگس علیان متخصص زنان و زایمان اصفهان :
- ۶ باور نادرست برای سقط جنین
- کولپوسکوپی راه تشخیص سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی
- پیشگیری از سرطان زنان و یائسگی زودرس
- متخصص زنان و زایمان اصفهان دکتر نرگس علیان
- جراحی لاپاراسکوپی تخمدان های صدفی
- زایمان سزارین دوقلویی خانم قنبری
- روش طبیعی جلوگیری از بارداری
- دکتر نرگس علیان جراح زنان و متخصص زنان و زایمان اصفهان
- زایمان طبیعی خانم جبارزاده
- چگونگی انجام آزمایش بیماری‌های مقاربتی
هورمون پرولاکتین
پرولاکتین هورمونی است که علاوه بر رشد بافت سینه و شیردهی به صدها فرآیند دیگر بدن کمک می‌کند. سطح این هورمون معمولا در افرادی که در بدو تولد مرد هستند (AMAB) و افراد غیر شیرده و غیر باردار پایین است. سطح پرولاکتین در افرادی که باردار یا شیرده هستند، بیشتر می‌شود.
غده هیپوفیز است که این هورمون را تولید می‌کند. هیپوفیز غده‌ای به اندازه نخود است و در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس قرار می‌گیرد. بخشی از سیستم غدد درون‌ریز را هم تشکیل می‌دهد و مسئول ساخت بسیاری از هورمون‌های مهم از جمله پرولاکتین است. دوپامین (یک ماده شیمیایی مغز) و استروژن (نوعی هورمون) تولید پرولاکتین و آزاد شدن آن از غده هیپوفیز را کنترل می‌کنند. سیستم عصبی مرکزی، سیستم ایمنی، رحم و غدد پستانی هم قادر به تولید پرولاکتین هستند. عوامل زیر می‌توانند به ایجاد پرولاکتین در این بافت‌ها کمک کنند:
- تحریک نوک پستان
- ورزش
- فشار و استرس
پرولاکتین چه کاربردی در بدن دارد؟
پرولاکتین به عملکردهای مختلفی در بدن کمک می‌کند، اما دو کارکرد اصلی آن عبارت‌اند از:
- توسعه غدد پستانی در بافت پستان
- شیردهی
نقش پرولاکتین در رشد غدد پستانی و شیردهی
در دوران بارداری، هورمون‌های پرولاکتین، استروژن و پروژسترون رشد بافت سینه و تولید شیر را تحریک می‌کنند. هورمون پرولاکتین باعث رشد نوع خاصی از بافت پستان به نام آلوئول‌های پستانی (mammary alveoli) می‌شود که اجزای غده پستانی هستند و در آنها شیر تولید می‌شود. پرولاکتین سلول‌های آلوئولی سینه را برای ایجاد اجزای شیر تحریک می‌کند، اجزایی از جمله:
- لاکتوز (جزء کربوهیدراتی شیر)
- کازئین (جزء پروتئینی شیر)
- لیپیدها (اجزای تامین‌کننده انرژی، اسیدهای چرب ضروری و کلسترول)
پس از زایمان، سطح پروژسترون کاهش پیدا می‌کند و باعث افزایش تعداد گیرنده‌های پرولاکتین در سلول‌های آلوئولی پستانی می‌شود. این موضوع اجازه می‌دهد تا شیر از طریق نوک پستان ترشح شود.
پس از زایمان، سطح پرولاکتین به طور مداوم بالا نمی‌ماند و فقط در دوره‌های تحریک نوک پستان از طریق مکیدن کودک افزایش پیدا می‌کند. تا زمانی که کودک شیر می‌خورد، سطح هورمون پرولاکتین بالا می‌ماند. در دوره‌هایی که شیر نمی‌دهید، سطح پرولاکتین کاهش پیدا می‌کند و تولید شیر کم می‌شود. اگر فردی به نوزاد خود شیر ندهد، سطح پرولاکتین پس از یک تا دو هفته به سطح غیربارداری می‌رسد.
نقش هورمون پرولاکتین در دستگاه ایمنی
هورمون پرولاکتین دارای اثر محرک ایمنی است، به ویژه مهار انتخاب منفی لنفوسیت‌های B خود راکتیو و ارتقای خودایمنی. در نتیجه نبود تعادل در این هورمون در بدن می‌تواند با بروز بعضی از بیماری‌های خودایمنی همراه شود.
هورمون پرولاکتین و ریزش مو
بالابودن سطح پرولاکتین می‌تواند موجب ریزش مو شود. زنانی که استروژن پایین دارند، مبتلا به هیپوگنادیسم (Hypogonadism) یا کاهش فعالیت عملکردی غدد جنسی هستند و سطح پرولاکتین در آنها بالاتر از ۲۰۰ میکروگرم در لیتر است، احتمالا دچار چنین عارضه‌ای می‌شوند.
هورمون پرولاکتین در بارداری
در دوران بارداری هم سطح این هورمون در بدن زنان حامله بالا می‌رود. بدن برای شیردهی به افزایش سطح این هورمون نیازمند است و در نتیجه در دوران بارداری، شاهد افزایش آن خواهید بود.
رابطه پرولاکتین و ناباروری
امکان دارد که سطح بالای هورمون پرولاکتین روی باروری اثر نامطلوب بگذارد و موجبات ناباروری را فراهم کند. زنانی که باردار نیستند و شیر نمی‌دهند باید سطح پرولاکتین پایینی داشته باشند.
هورمون پرولاکتین و افسردگی
سطوح بالای پرولاکتین گاهی منجر به بروز برخی اختلالات خلقی می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان داد که افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی (MDD) پرولاکتین بالاتری نسبت به افراد معمولی دارند. سطح طبیعی پرولاکتین به تنظیم استرس کمک می‌کند و با اضطراب و افزایش وزن ارتباط دارد.
هورمون پرولاکتین و چاقی
بالابودن هورمون پرولاکتین باعث افزایش وزن و چاقی هم می‌شود. زمانی که این هورمون افزایش پیدا می‌کند، میل به مصرف غذای بیشتر هم زیاد می‌شود. در نتیجه، افزایش وزن دور از ذهن نیست.
تاثیر هورمون پرولاکتین بر پوست
سطح بالای هورمون می‌تواند روی پوست اثرات منفی بگذارد. یکی از اثرات نامطلوب بالارفتن پرولاکتین روی پوست، بروز آکنه و جوش است.
هورمون پرولاکتین و تنبلی تخمدان
در شرایط عادی، بدن هر زن پرولاکتین بسیار کمی تولید می‌کند مگر اینکه باردار باشد. سطوح بالای پرولاکتین می‌تواند روند تخمک‌گذاری را متوقف یا آن را کُند کند. بنابراین تخمدان‌ها به طور متناوب تخمک آزاد می‌کنند یا اصلا تخمکی آزاد نمی‌کنند. این موضوع روی روند منظم قاعدگی هم اثر منفی می‌گذارد.
بدون دیدگاه